Ceza yargılamasında İddiamakamı (Cumhuriyet Savcısı) tarafından, toplanması gereken tüm delillerin toplandığına kanaat getirilmesi durumunda sunulan ve mahkemece karar verilmesi istenen hususları içinde barındıran talebe "Esas Hakkında Mütalaa" denir. 

---

Uygulamada, artık araştıracak bir husus kalmadığı konusunda mahkemece bir kanaat oluştuğunda, hakim veya mahkeme makamı iddiamakamından esas hakkında mütalaa talep eder. İddiamakamı, toplanan tüm delillere göre, yargılamanın nasıl sonuçlanması veya nasıl karar verilmesi gerektiği yönünde görüşünü sunar. İşte bu görüşe ve sonu "kamu adına talep ve mütalaa olunur" diye biten cümleye "esas hakkında mütalaa" adı verilir. 

---

Peki esas hakkında mütalaanın önemi nedir? Bir ceza yargılaması, iddiamakamının esas hakkında mütalaa verme aşamasına gelmişse, dosyanın karara çıkmasına ramak kalmış demektir. Genelde böyle olmakla birlikte, esas hakıknda mütalaa sonrasında bazen yargılama uzayabilmektedir.

---

Örneğin, tevsii tahkikat talebi bunlardan birisidir. Tevsii tahkikat talebi, genelde sanık veya sanık müdafii ile katılan veya katılan vekili tarafından dile getirilir. Anlamı, yargılamanın genişletilmesi, yeni deliller toplanması yahut yargılama aşamasında toplanmayan bir delil var ise getirtilmesi gibi taleplerdir. Çok nadir de olsa, bazen dosyadaki bir delilin anlamı değişebilir, yeni bir tanık ortaya çıkabilir yahut da yargılamayı etkileyecek başka bir mahkeme kararı ortaya çıkabilir. İşte tüm bu durumlarda, tevsii tahkikat talebi dile getirilerek, esas hakkında mütlaa verilmiş olsa da karar öncesi yargılama devam edebilecektir. 

---

Ancak kural odur ki, esas hakkında mütalaa verildikten sonra, taraflara son sözlerini söylemeleri için söz verilir. Eğer taraflardan biri veya her ikisi de süre isterse, mahkemece veya hakimlik makamınca bu süre verilmek zorundadır. Aksi takdirde savunma hakkının kısıtlanması söz konusu olabilecektir. 

---