Tutuklama; kanunun öngördüğü usul kurallarına uygun olarak hakim veya mahkeme kararına bağlı olarak kişinin özgürlüğünden alıkonulması, tutuklulara özgü “ceza infaz kurumu”nda kalmaya Devlet gücüyle zorlanması anlamına gelir.

Bir suç şüphesi ile hakkında soruşturma bulunan failin/şüphelinin kollukta (polis/jandarma) veya bizzat Cumhuriyet Savcılığında ifadesi alınır. Alınan bu ifade üzerine eğer gerekli görürse Cumhriyet Savcısı, fail/şüpheli hakkında tutuklama kararı verilmesi talebiyle faili/şüpheliyi Sulh Ceza Hakimi'ne sevk edebilir.

Sulh Ceza Hakimi; Cumhuriyet Savcısı ve kolluk (polis/jandarma) tarafından hazırlanan soruşturma dosyasını inceler. Akabinde şüphelinin sorgusunu yapma aşamasına gelinir. Şüpheli, bu aşamada bir avukatın hukuki yardımından yararlanabilir. Bazı suçlar açısından avukatın sorgu aşamasında hazır olması zorunludur. Eğer bu aşamada şüphelinin avukatı yoksa veya ekonomik nedenlerden dolayı özel avukat atayamıyorsa, Baro tarafından kendisine bir avukat atanacaktır.

Sulh Ceza Hakimi, şüphelinin sorgu işlemini gerçekleştirir. Sorgu; kollukta veya savcılıkta ifade alma yönteminden daha farklıdır. Hakim, suç olarak iddia edilen olayı, dosyada yer alan belge, bilgi, delil ve diğer tüm evrakları şüpheliye okur. Şüpheli, özgür iradesiyle ifadesini bir de sözlü bir şekilde Sulh Ceza Hakimi'ne iletir. Eğer avukatı var ise, şüphelinin müdafisi (avukatı), şüphelinin savunmasına profesyonel anlamda katkıda bulunur, hukuk tekniği içerisinde sanık hakkında Cumhuriyet Savcısı tarafından istenen tutuklama talebinin uygulanmaması için şüphelinin savunmasına katkıda bulunur.

Sulh Ceza Hakimi, 2 tür karar verebilir. Tutuklama şartları 5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu'nun 100 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Sulh Ceza Hakimi, hukuki düzenlemeye ve gerek ulusal (Yargıtay, Anayasa Mahkemesi vs.) gerekse de uluslararası mahkeme (AİHM vs.) içtihatlarına uygun olarak dosyayı analiz edecek ve kararını verecektir.

Hakim, şüphelinin tutuklanmasına karar verebilir. Bu durumda şüpheli tutuklanır. Şüpheli hakkında bir mahkeme tarafından tahliye kararı verilene kadar şüpheli tutuklu kalır. Şüpheli, verilen tutuklama kararına karşı 7 gün içerisinde itiraz edebilir.

Tutuklanan şüpheli, tutuklama kararı veren Sulh Ceza Mahkemesi'ne en yakın ceza infaz kurumuna götürülerek, gerekli işlemleri yapılır.

Hakim, şüpheli hakkında verilen tutuklama istemini ret edebilir. Bu durumda da hakim 2 türlü karar verebilir. Hakim şüpheliyi doğrudan doğruya, hiçbir yükümlülük yüklemeden serbest bırakabilir. Diğer durumda hakim, şüpheliye bir kısım adli kontrol şartı (imza atma, konutu terk etmeme, yurt dışı çıkış yasağı gibi) öngörerek şüpheliyi serbest bırakabilir.

Bu durumda şüpheli serbest bırakılır ancak bu soruşturmanın son bulduğu anlamına gelmez, şüpheli hakkında Cumhuriyet Savcısı soruşturmaya devam edecektir.